Leestips van wereldverbeteraars: Meer is minder, en minder is meer
Ik ga je vertellen over het belangrijkste verhaal dat ik in tijden heb gelezen. Dit verhaal is opgeschreven door Jason Hickel in zijn boek “Less is More, how degrowth will save the world”. Oftewel: minder is meer, hoe… degrowth? In het Nederlands hebben we daar zó geen mooie vertaling voor dat zelfs Wikipedia het in het Engels laat staan. Wel vermeldt ze gelijk dat het décroissance of decrescita is in talen die blijkbaar wel iets moois mogen hebben. Maar goed. “Minder is meer, hoe ontgroei de wereld gaat redden”.
Hickel begint zijn boek met een quote van Wendell Berry. Zoals het een goede quote-quoter betaamt heb ik die even opgezocht, en uit mijn zoektocht blijkt dat hij een Amerikaanse romanschrijver, dichter, milieuactivist, cultuurcriticus en boer is. Nou is dat ook zo ongeveer mijn streven in het leven, dus kan ik hem met een rustig hart ook weer quoten. Berry zegt het volgende: we hebben niet het recht om te vragen of het ons gaat lukken of niet. De enige vraag die we mogen stellen is “wat is het goede om te doen?” Wat verlangt deze Aarde van ons als we hier willen blijven wonen?
“Less is More” gaat over Het Kapitalisme. En ja, Hickel gaat je vertellen dat we dat omver moeten werpen. Maar geen zorgen, niet op de “KILL CAPITALISM!!” anarchistische manier. Het moet maar eens afgelopen zijn met het alleenrecht dat extreem links heeft op praten over de post-kapitalistische wereld. Die wereld moeten we serieus gaan nemen, want die wereld moeten we naartoe.
Om te beginnen moeten we begrijpen wat kapitalisme is. Bij kapitalisme denken we aan begrippen als “vrije markt” en “handel”. En dan concluderen we dat daar niet zoveel mis mee is. En dat is ook niet zo, markten bestaan al duizenden jaren en handel dreven we ook altijd al, en dat is op zich prima. Maar kapitalisme is fundamenteel anders door het principe van groei. Het economisch systeem waarmee we in Nederland werken is afhankelijk van jaarlijkse economische groei. Die groei moet minstens 2 tot 3 procent zijn. En omdat het elk jaar weer opnieuw groeit ten opzichte van het jaar ervoor, is het exponentiële groei. Nu begrijpen we na het exponentiële drama van de corona-besmettingen al een stuk beter wat dat inhoudt, maar het blijft haast niet voor te stellen. Exponentiële groei gaat zo absurd snel dat onze fantasie het niet eens bij kan houden.
2 tot 3 procent groei per jaar betekent een verdubbeling na 23 jaar. Dus over 23 jaar, in 2044, is onze economie dubbel zo groot als nu. En dan weer 23 jaar later, in 2067, is het weer dubbel zo groot als in 2044. Je zou je bijna af gaan vragen… hoe kan de economie zo vaak verdubbelen? Nou, niet. Het kan niet. “Groei” klinkt als iets goeds, omdat alles groeit. Maar niks gezonds groeit oneindig door. Dat is namelijk… onmogelijk. Het is totalitaire logica dat alles moet groeien, de hele tijd, zonder identificeerbaar eindpunt. Als we er logisch over nadenken weten we dat het gewoon niet kan. En nu is het tijd om dat ook toe te geven.
In “Less is More” laat Hickel zien dat het kapitalisme vanaf het eerste begin, en nu nog steeds, functioneert voor een machtige, rijke elite. De rest van de wereld gaat er met dit systeem niks op vooruit. En telkens als de groei enigszins stokte vond de elite wel weer een zogenaamde “fix” waardoor ze de economie weer konden laten groeien. Als we kijken naar de geschiedenis was “enclosure”, oftewel het afpakken van land van de boeren, zo’n fix. De materialen uit de koloniën waren zo’n fix. De slavenhandel was een fix. En het uitbesteden van onze industrieën naar het zuidelijk halfrond voor goedkopere producten, was weer een fix. Het kappen van de Amazone is een fix. De intensieve mijnbouw waar veel arme landen geld uit halen is een fix, deze landen moeten íéts doen om hun economie elk jaar weer te laten groeien.
Hickel neemt ons ook mee naar een mooier toekomstbeeld, naar oplossingen waar we samen vandaag nog aan kunnen beginnen, en naar een wereld waarvoor we de komende jaren keihard moeten gaan werken. Een hele hoop verandering begint bij het begrijpen van het systeem, en wat er mis mee is. En dat is precies waarom dit boek zo’n aanrader is. Vandaag nog lenen (bel me maar op) of bestellen bij je lokale boekhandel!
https://www.jasonhickel.org/less-is-more